Op oude kaarten van Noordwijkerhout en omgeving kom je soms verrassende zaken tegen. Eind 16e eeuw zijn er een drietal kaarten gemaakt van de Hooge Heerlijkheid de Boekhorst en de grens met het aanliggende Kerkeduin. Die kaarten geven veel details weer maar blinken niet uit in correcte weergave van maten of de exacte vorm van percelen landbouwgrond of duin. Ook het aantal woningen of de locatie waar deze stonden levert nogal eens een puzzel op. Dat neemt niet weg dat zij zeer waardevol zijn om feiten uit het verleden naar het heden te kunnen vertalen of andersom.
Dat geldt ook voor alle elementen op de Boekhorstkaart en dit geval levert de vertaling naar het heden ook een nieuw inzicht op. Want wie wist er al eerder dat er een middeleeuws kerkhof lag nabij de Langevelderweg? Volgens de kaarten grenzend aan de Heerlijkheid de Hooge Boekhorst met haar kasteel. In kleine letters staat op een kaart uit 1582 “kerkhoff” bijgeschreven. Een kaart van het Kerkeduin met daarop de grens met de Boekhorst heeft het over “het oude kerkhoff”. Twee verschillende makers, dus die zullen het niet uit hun duim gezogen hebben.
Als van de kaart uit 1582 vijf jaar later een verbeterde versie wordt gemaakt worden op de plaats van het kerkhof stippen ingetekend. Worden hiermee graven aangeduid? (Latere aanvulling: omdat ook elders op de kaart vergelijkbare stippen worden gebruikt voor een smalle duinstrook kunnen we de optie stip=graf schrappen; JD)
Het feit dat de Langevelderweg lange tijd als “Doodeweg” vermeld staat op kaarten bevestigt de aanwezigheid van een kerkhof. Dood(e)weg is een naam die we regelmatig tegenkomen op oude kaarten voor wegen die naar een kerk en/of kerkhof leiden.
Onbekend is voor wie het gevonden kerkhof gebruikt werd in de middeleeuwen. Adellijke families zoals die op het kasteel woonden lieten zich niet doorgaans niet in kale duingrond begraven. Zij kozen voor grafkelders in of bij kerken. Of binnen een eigen gebouw, maar dit kerkhof ligt juist buiten de grens van de Boekhorst volgens de kaart. Dat wordt ook bevestigd door een oud document uit 1589 waarmee kasteelheer Andries van de Bronckhorst en de dorpsbestuurders afspraken maken over de loop van de grens tussen het Kerkeduin en de Heerlijkheid de Hooge Boekhorst. In dat document wordt het “kerkhoff” genoemd, als naam van een stuk duin aan de zuidoostzijde van de Westcroft van de Huize van de Boekhorst. De grens wordt gevormd door een sloot die tot de Boekhorst behoort. En die passage uit de overeenkomst sluit precies aan bij wat we op de kaart zien.
De relevante passage in het document van 1589 luidt: “…nog zal de voornoemde Bronckhorst ten behoeve van de Graaffelijkheid laten volgen een stuk duinland genaamd het Kerkhof, gelegen tussen de voorschreven Kerckeduin en de sloot van de Westcroft, toebehorend aan het huis de Bouckhorst…” (het woord toebehorend refereert niet aan het kerkhof maar aan de Westcroft JD).
Het lijkt er dus al met al op dat er nabij de Langevelderweg ooit een middeleeuwse kerkhof gelegen heeft, dat mogelijk in gebruik was bij de dorpsbewoners zelf.
Maar waar lag het nu precies. Ja, dat is lastig te zeggen. Het kasteel de Boekhorst en de oude boerderij Sprockelenburg lagen ongeveer op 1 lijn. Het kerkhof ligt volgens de kaart ten oosten van die lijn en ongeveer halverwege. Als we het kerkhof haaks midden op die lijn tussen kasteel en boerderij plaatsen komen we ongeveer uit op de Hoogtlaan zoals die er nu ligt. Het kerkhof zou nog ten westen van de Langevelderweg gelegen hebben volgens de kaart, maar we weten niet of die weg in de 16e eeuw precies op dezelfde plek lag.
Bij een kerkhof dat uit meerdere graven heeft bestaan is niet uitgesloten dat de botjes van voorouders in vrij gave staat bewaard zijn gebleven, zoals we bij de opgravingen bij de Witte Kerk gezien hebben. Maar zover bekend zijn er nooit botten of skeletten gemeld bij het afgraven van het duin van de Boekhorst in de dertiger jaren van de vorige eeuw. En dat geldt ook voor de latere grote zandwerken van het Oosterduin in de jaren zestig.
Het is niet uitgesloten dat er ergens nog middeleeuws botten in de grond verborgen zitten. Waar? Rond de Hoogtlaan, in de noordoosthoek van het Bavoterrein of in de noordelijke punt van de wijk de Boekhorst? Daar bevinden zich nog altijd plekken die relatief weinig bewerkingen hebben ondergaan in de laatste 100 jaar. Wie het weet mag het zeggen.
