Elk jaar viert u begin september kermis. Althans dat denkt u, maar dat klopt niet helemaal. Wat u viert zijn Oranjefeesten, georganiseerd door mannen en vrouwen in kraaienzwart. De oeroude Noordwijkerhoutse kermis, van oorsprong een oogstfeest, is namelijk een kleine eeuw geleden afgeschaft. Dat vereist uitleg. We nemen u daarvoor mee naar september 1926, naar café De Toekomst in de Havenstraat. Het is kermiszondag en oergezellig. En zoals vanouds kijkt menig feestvierder diep in het glaasje. Op de bodem van dat glas vindt een man die de kermis hielp opbouwen inspiratie voor vervelend gedrag. Hij wordt uit de zaak verwijderd. Er sneuvelt een ruit. De kroegbaas, geholpen door zes anderen, pikt dat niet.
Op straat worden flinke tikken uitgedeeld. Geen proportioneel geweld zouden we nu zeggen. Het gevecht eindigt, de man wordt beetgepakt met de bedoeling hem af te leveren bij het gezag. Maar een Amsterdamse schipper met dronkemansmoed geeft nog een klap met zijn klomp op het hoofd van de weerloze man. Die gaat neer maar strompelt uiteindelijk zelf weg. Niet fraai allemaal, maar nog geen reden om van moord of doodslag te spreken. Maar het verhaal eindigt dan ook niet want de man wordt later op de Kerkstraat terug gevonden. In zorgwekkende toestand naar het schijnt. Een agent en dokter beoordelen het echter als dronkenschap en plaatsen de man in het gevang. Hij krijgt daar later nog hulp maar overlijdt. De zaak zet het dorp op zijn kop en de ware toedracht sneuvelt kansloos in de raderen van de geruchtenmachine. Zeven betrokkenen verschijnen voor de rechtbank. Waaraan is de man gestorven? Wie gaf de fatale klap? Welke rol speelde alcohol en hoe zit het met de handelswijze van het gezag? De rechter zoekt tevergeefs een éénduidig antwoord. Uiteindelijk krijgen alle verdachten relatief lichte straffen voor het onnodige geweld. Een direct verantwoordelijke kan immers niet aangewezen worden. De klap met de klomp was cruciaal, zo ook het twijfelachtig handelen van arts en agent. De man wordt naar de begraafplaats aan de Herenweg gebracht.
Volgens kranten jammeren de notabelen boven het graf over de teloorgang van het dorp en de dominee legt fijntjes een verband met het handhaven van de kermiszondag. Kort daarvoor was namelijk in de gemeenteraad een voorstel behandeld om die kermisdag af te schaffen. Vanwege de “rommel” op deze laatste en drukste dag van de kermis. Een wat vage omschrijving die moest verhullen dat men de zondagsrust wilde beschermen. Het past binnen pogingen die al tientallen jaren ondernomen werden vanuit vooral protestantse gelederen om tot afschaffing van de verderfelijke kermissen te komen. In menig dorp werd fel gedebatteerd. De Oranjefeesten zijn mede ontstaan als alternatief voor de kermis. Maar in Noordwijkerhout werden de feesten allebei gevierd, de kermis op vrijdag tot en met zondag. Met een 9 tegen 2 meerderheid handhaaft de raad voorjaar 1926 de kermiszondag. Tegenstanders worden een beetje uitgedaagd om met een voorstel tot algehele afschaffing te komen. Maar dat voorstel komt er en verrassend genoeg nu van de zijde van de wethouders zelf. De timing is veelzeggend, een paar maanden na de klap met de klomp. Voorstanders van de kermis zijn van kamp veranderd en het voorstel haalt een meerderheid. Burgemeester Van Iersel onthoudt zich van stemming omdat hij bedenkingen heeft bij de opportunistische standpunten.
En zo werd een middeleeuwse traditie mogelijk door een klap met een klomp vermoord. U viert daarom nog altijd geen kermis op vrijdag tot en met zondag. En nu is het te hopen dat de zo brave Oranjefeesten niet ten onder gaan aan de trend van alcohol op straat. Tekst: Jan Duivenvoorden.
