De Noordwijkerhoutse familie Van Parera kent een lange voorgeschiedenis binnen de stad Amsterdam. Zelf heeft men wel eens geopperd dat zij verwant zouden zijn aan Sefardische Joden die vanuit Portugal in Amsterdam neergestreken zijn na vervolging in hun thuisland. Dat is een logische gedachtegang uitgaande van de sterke verwantschap van de naam Parera met Pereira of Perera uit de Joodse gemeenschap in Amsterdam. Om te zien of die verwantschap daadwerkelijk bestaat is de naam van een stamvader nodig en zijn geboorteplaats. De zoektocht naar deze stamvader Van Parera en zijn nazaten wordt echter ernstig bemoeilijkt door de vele schrijfwijzen van zowel voor- als achternamen die door de ambtenaren van de stad Amsterdam gehanteerd werden. Eigenlijk komt de schrijfwijze Van Parera in Amsterdam bijna niet voor. Pas vanaf de generatie David Johannes (1805-1846) wordt de achternaam geschreven als Van Parera. Onder de oudere generaties zijn er nogal wat varianten: Parera, Parere, Parrea, Parrere, Parreren, Van Parrere, Van Parere en Van Pareren.
Doordat doop-, trouw- en overlijdensgegevens in Amsterdam gedigitaliseerd zijn kan via registers op naam gezocht worden. Dat is een enorm hulpmiddel maar het heeft ook een beperking want de juiste schrijfwijze van de naam wordt dan extra belangrijk, zelfs bij gebruik van zogenaamde wildcards, een methode waarbij varianten op een naam ook meegenomen worden. Maar in dit geval geldt het principe van de aanhouder wint en dat heeft een stamvader Cornelis Stevenszoon met geboortejaar 1637 opgeleverd. Echter, niet uit Amsterdam!
Op vele internetsites waar de gegevens van de Noordwijkerhoutse familie zijn opgenomen wordt Amsterdammer Jan van Parera met geboortejaar 1777 als oudste voorouder vermeld. Van hem zijn kinderen bekend maar onduidelijk was waar en wanneer hij overleden is. Zijn overlijdensakte zou informatie hebben kunnen geven over zijn ouders, maar die akte is aanvankelijk bij deze zoektocht niet gevonden. Bij toeval zijn ook de broers Horsthuis naar deze Jan van Parera op zoek geweest en zij kwamen er achter dat hij in Alkmaar is overleden in 1847. Ook blijkt hij een tweede keer getrouwd te zijn geweest, maar dat is voor de hier gepresenteerde stamlijn verder niet van belang. Jan gaf in 1832 via een notaris toestemming voor het huwelijk van zijn zoon David Johannes en doet dat in Alkmaar, waar hij in die periode woonde. Omdat zijn leeftijd genoemd wordt bij zijn huwelijk in 1802 is 1777 als geboortejaar aangehouden maar geeft dat geen precieze datum. Zijn achternaam Van Parera is door onderzoekers gebruikt omdat dat de achternaam is die bij het huwelijk van zijn zoon David in 1832 wordt genoemd. Dit blijkt nu allemaal iets anders in elkaar te zitten.
Uit de gegevens rond de persoon van deze Jan en zijn kinderen kunnen we afleiden dat hij een broer Hendrik gehad moet hebben die enkele jaren jonger blijkt te zijn volgens zijn huwelijksakte. De combinatie van alle beschikbare namen en leeftijden heeft bewijs opgeleverd voor de doopdatum en ouders van Jan van Parera, die bij zijn doop als Johannes van Parreeren staat vermeld, zoon van Jacobus van Parreerren en Maria Moleijser. Jan is hervormd of gereformeerd, dus niet katholiek zoals de Noordwijkerhoutse familie. Uit het huwelijk van Jan met Anna Korlie worden vijf kinderen geboren: Hendrik (1-2-1803), David (25-7-1805), Clara (5-8-1807), Hendrika Sophia (9-4-1809) en Elisabeth Maria (31-3-1811). Hun moeder Anna overlijdt in 1815, is dan pas 32 jaar oud. De kennis rond al deze namen is een goed vertrekpunt bij het zoeken naar oudere generaties. De details over deze door de vele varianten in schrijfwijze van de achternaam soms frustrerende zoektocht zijn hier weggelaten. In onderstaand overzicht zijn de voorouders Van Parera onder elkaar gezet, in vaderlijke lijn. De vermelde achternamen zijn overgenomen uit hun huwelijksakten, maar zijn vaak niet gelijk aan de namen die bij geboorten van kinderen of bij overlijden staan vermeld. Onder het overzicht een toelichting op de gevonden stamvader en een beschouwing over de vermeende afstamming van Portugese Sefardische Joden.
Stamvader Cornelis Stevenszoon uit Panderen of Pannerden.
De laatste voorouder uit ons overzicht die zelf met een achternaam “Van Pareren” zijn huwelijksakte ondertekende is Cornelis Stevenszoon, 1696-1752. Zijn naam werd overigens in 1717 door de stadssecretaris als “Van Parrera” genoteerd in de akte, terwijl Cornelis zelf tekent met Van Pareren. Een mooi voorbeeld van de manier waarop men in Amsterdam wat gemakkelijk met uitgesproken achternamen omging. Bij deze huwelijksaangifte is zijn moeder Marritje Rijge (moet zijn Rijke) getuige, een aanwijzing dat zijn vader dat jaar al overleden was. Dat was al in augustus 1706 gebeurd (datum tip Charles Horsthuis). Met de naam van Marritje hebben we ook de geboorte van Cornelis kunnen achterhalen en de huwelijksdatum van zijn ouders. Marritje Rijke en Steven Corneliszoon, beide uit Amsterdam trouwen op 24 juni 1694. Maar Steven wordt als vader van Cornelis nergens met de achternaam Van Pareren genoemd maar krijgt in de akte bij zijn huwelijk de toe- of bijnaam “Veen”. Onduidelijk is wat de achtergrond is van die bijnaam. Dat maakte het zoeken naar de stamvader niet eenvoudiger. Toch kunnen we aantonen dat ene Cornelis Stevenszoon uit het dorpje Pannerden de vader van Steven is en opa van Cornelis Stevenszoon van Pareren en daarmee stamvader van de Van Parera familie.
Bij het huwelijk van Steven Corneliszoon met Marritje Rijke in 1694 en bij de geboorte van hun zoon Cornelis drie jaar later wordt een Dieuwertje Claesdochter als getuige genoemd. Bij het huwelijk wordt zij “moeie” (tante) van bruidegom Steven genoemd en blijkt dat de ouders van Steven al overleden zijn. Haar patroniem “Claesdochter” blijkt zeer nuttig bij het vinden van de ouders van Steven, want in 1670 trouwt een Cornelis Stevenszoon uit Doornenburg met een Aeltje Claesdochter uit Purmerend, dus een mogelijke zus van Dieuwertje. Cornelis blijkt aantoonbaar twee keer eerder getrouwd te zijn en zowel bij het tweede als derde huwelijk wordt Doornenburg (“Doornburg”) genoemd als zijn plaats van herkomst. Echter bij het eerste huwelijk staat “Panderen” genoemd. Een blik op de kaart leert ons dat Doornenburg en “Panderen” (is Pannerden) naast elkaar liggende dorpen zijn. Daarmee staat vast dat stamvader Cornelis Stevenszoon niet in Amsterdam geboren is maar in een klein dorp in Oost-Nederland.
Dat we de juiste man te pakken hebben blijkt ook als we voor verder bewijs op zoek gaan naar de achtergrond van Dieuwertje Claesdochter als mogelijke zus van Aeltje Claesdochter uit Purmerend. Dieuwertje trouwde drie keer, verloor dus twee keer een echtgenoot. Bij haar eerste twee huwelijken is zij woonachtig in Amsterdam maar bij haar derde huwelijk met Harmen Frederikszoon wordt Purmerend genoemd als herkomstplaats. Dieuwertje is daarmee een bewezen zus van stammoeder Aeltje Claesdochter uit Purmerend. Met haar derde echtgenoot Harmen is Dieuwertje in 1697 getuige bij de doop van Cornelis Stevenszoon van Pareere/Pareren. Het waarom van haar nadrukkelijke rol in het leven van Steven Corneliszoon wordt duidelijk als we naar de overlijdensdata van zijn ouders Cornelis en Aeltje kijken. Zij blijken kort na elkaar in 1673 overleden te zijn, in maart en in juni. Dieuwertje trouwt, 19 jaar oud, twee maanden na het overlijden van haar zus Aeltje voor de eerste keer. En als Steven ook zijn vader Cornelis verliest een maand na dat huwelijk van Dieuwertje kan het niet anders of hij is als 1-jarig kind door Dieuwertje in haar kersverse gezin opgenomen en maakte hij ook deel uit van de gezinnen uit haar twee latere huwelijken.
Cornelis Stevenszoon uit Panderen was huistimmerman en woonde aan de Leidse Dwarsstraat. In de periode waarin hij leefde zijn er nog vier mannen met dezelfde naam waaronder ook één collega huistimmerman. Dat begrip moeten we breder zien. Zij bouwden huizen maar handelden ook in onroerend goed, er zijn wat notarisakten bewaard. Maar omdat er twee mannen met dezelfde naam en beroep zijn kunnen we niet met zekerheid die onroerend goed transacties aan “onze” Cornelis Stevenszoon toeschrijven, al spelen die zich wel af rond zijn woondadres, de Leidse Dwarsstraat. Ook zijn zoon Steven en kleinzoon Cornelis wonen in dezelfde straat. Latere generaties wonen aan de Passeerdersstraat, de Prinsengracht en in ’t Keizerrijk tussen de Spuistraat en de Nieuwe Zijds Voorburgwal. Als beroepen komen we onder die latere generaties onder andere een “varensman” en een katoendrukker tegen.
Corneils Stevenszoon is rond 1637 in Panderen in de regio Zevenaar geboren zijn want bij zijn huwelijk in 1665 is hij 28 jaar oud. Helaas ontbreken geboortegegevens uit die plaats en periode, er zijn geen dooparchieven bewaard gebleven. Daarmee kunnen we Cornelis Stevenszoon uit Pannerden tot stamvader van de Noordwijkerhoutse familie Van Parera benoemen, zoon van een Steven uit Panderen. Gezien die geboorteplaats en het feit dat zijn nazaten voor 1800 meestal onder een variant op de achternaam Van Parreren genoemd worden leidt dat tot de conclusie dat verwantschap met Sefardische Joden uit Portugal niet voor de hand ligt. Zij woonden niet op het platteland, maar in steden en dan vooral Amsterdam. Typische Joodse voornamen ontbreken bij alle oudste generaties uit de onderzochte familie en zij zijn ook geen lid van de Joodse gemeenschap maar hangen de gereformeerde religie aan. Zelf schrijven of ondertekenen zij hun naam als Van Pareren en nergens als Parera. Het gebruik van het tussenvoegsel “van” zien we in veel Nederlandse namen die verwijzen naar een herkomst- of geboorteplaats. We noemen dat toponiemen en dat is in dit geval een extra aanwijzing dat de familie een Nederlandse oorsprong kent.
De oude plaatsnaam Panderen voor het dorpje Pannerden in Gelderland is fonetisch, als letterlijk opgeschreven uitspraak, eenvoudig te verwisselen met Parreren. Van Panderen wordt dan in de volksmond Van Parreren, want zoals zij uitgesproken werden, zo werden namen in het verleden vaak opgeschreven. Er was voor de komst van de wet op de Burgerlijke Stand uit 1811 geen vaste of voorgeschreven spelling voor namen, en ook die wet was nog geen garantie voor consequente en juiste schrijfwijze. Secretarissen en andere beroepsmatige schrijvers maakten er vaak een potje van en dat is bij deze familie met haar vele varianten op de achternaam goed terug te zien. Zoals in 1832 bij het huwelijk van David Johannes van Parera. Hij tekent zelf met de huidige spelwijze van de achternaam terwijl de ambtenaar van de burgerlijke stand eerst “Pareira” schrijft om vervolgens de “i” door te krassen. Een begrijpelijke fout want de naam Pareira op Pereira was in Amsterdam een ingeburgerd woord. Alleen liet hij de a aan het eind gewoon staan in plaats daar een e van te maken.
Van Panderen werd Van Parreren, werd Van Parera. Dit is een onderbouwde verklaring voor de achternaam van de Noordwijkerhoutse familie.
De zoektocht naar voorouders verloopt altijd ingewikkelder dan hierboven beschreven is. Om het verhaal begrijpelijk te houden is een andere volgorde van vondsten aangehouden.
JD januari 2023
NB. Grappig detail is dat in de Noordwijkerhoutse volksmond Van Parera ook vaak als Van Pareren werd uitgesproken, alsof de volksmond wist hoe het historisch werkelijk zat met deze familienaam …..
